Η κλιματική αλλαγή στις μέρες μας δεν είναι μια αφηρημένη έννοια ή το συμπέρασμα ενός μαθηματικού μοντέλου μιας επιστημονικής έρευνας. Είναι ένα υπαρκτό φαινόμενο με τις συνέπειες να είναι πλέον εμφανείς, δημιουργώντας νέες σημαντικές προκλήσεις στην Ευρωπαϊκή Βιομηχανία Οίνου. Η Γηραιά Ήπειρος είναι η μεγαλύτερη παραγωγός κρασιού στον πλανήτη, κατέχοντας πάνω από το 65% της παγκόσμιας παραγωγής. Αποτελεί όμως και μια από τις περιοχές που θα βιώσουν εντονότερα τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής.
Αλλαγές στην καλλιέργεια της αμπέλου
Η κλιματική αλλαγή αναμένεται να οδηγήσει σε μεγάλες «αναταράξεις» τη γεωγραφική κατανομή της καλλιέργειας της αμπέλου. Παραδοσιακές περιοχές όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Ισπανία και η Γαλλία, εξαιτίας της αύξησης της θερμοκρασίας θα καταστούν σε βάθος χρόνου αφιλόξενες. Κράτη στο βόρειο ημισφαίριο όπως η Αγγλία, η Δανία κ.ά. στο μέλλον μπορεί ν’ αποτελέσουν το κέντρο της αμπελοκαλλιέργειας. Σήμερα στη Γαλλία καλλιεργούνται 760.000 εκτάρια αμπελιών και παράγονται περίπου 47.000.000 εκατόλιτρα οίνου, ενώ στο Ηνωμένο Βασίλειο καλλιεργούνται 1.500 εκτάρια αμπελιών και παράγονται μόλις 47.000 εκατόλιτρα κρασιού.
Αλλαγές στα ποιοτικά χαρακτηριστικά του παραγόμενου οίνου
Σύμφωνα με τους επιστήμονες η θερμοκρασία της Ευρώπης αναμένεται τα επόμενα 50 χρόνια να αυξηθεί από 3-5 βαθμούς Κελσίου. Η μεταβολή αυτή μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση της υγρασίας, των παρασίτων και των ασθενειών επιφέροντας μικρότερες χειμερινές περιόδους και πρώιμους τρύγους. Εκτιμάται πως η αύξηση της θερμοκρασίας κατά 1 βαθμό C θα οδηγήσει σε πρωίμιση του τρύγου κατά μία εβδομάδα. Αν αναλογιστεί κανείς πως ακόμη και μικρές μεταβολές του καιρού μπορούν να επηρεάσουν τη χημική σύσταση και τα οργανοληπτικά χαρακτηριστικά των σταφυλιών και κατά συνέπεια του κρασιού, μπορούμε να συμπεράνουμε τις επερχόμενες αλλαγές.
Κλιματικές παράμετροι που επηρεάζουν την αμπελουργία
- Η θερμοκρασία. Μεταβάλλεται άμεσα ο ρυθμός ωρίμασης του σταφυλιού. Η συγκέντρωση των σακχάρων αυξάνεται λόγω της απότομης αύξησης της θερμοκρασίας ενώ οι φαινολικοί παράγοντες επηρεάζονται πολλές φορές αρνητικά.
- Η υγρασία
- Η ηλιακή ακτινοβολία
Οι παρατεταμένα υψηλές τιμές της θερμοκρασίας με την ταυτόχρονη έλλειψη νερού θα μεταβάλλουν τα συστατικά των σταφυλιών που επηρεάζουν το χρώμα, το άρωμα και την συγκέντρωση οξέων και σακχάρων. Η μεταβολή αυτή θα έχει άμεση επίδραση στο παραγόμενο από αυτούς τους καρπούς, κρασί. Εμβληματικά οινοποιεία που έχουν ταυτιστεί με την καλλιέργεια συγκεκριμένων ποικιλιών σε διάσημες περιοχές και παραγωγή αντίστοιχων ετικετών κρασιού, θα κληθούν να πάρουν σημαντικές αποφάσεις στο εγγύς μέλλον. Για παράδειγμα η καλλιέργεια του ευαίσθητου και κομψού Pinot Noir στα αμπελοτεμάχια της Βουργουνδίας, θα καταστεί δύσκολη εάν αυξηθεί η θερμοκρασία κατά 2 βαθμούς C.
Η έλλειψη νερού επηρεάζει τη φωτοσύνθεση και την ανάπτυξη των βλαστών. Εχει επίδραση στην περιεκτικότητα τανινών και ανθοκυανών, ενώ το «στρες» που θα προκληθεί στο φυτό θα οδηγήσει σε βλάβες στα φύλλα και θα επηρεάσει την ωρίμαση των σταφυλιών. Στη μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών του παραγόμενου οίνου – στην περίπτωση κυρίως των ερυθρών κρασιών – θα πρέπει να προσμετρηθεί και η αλλαγή στα χαρακτηριστικά του ξύλου των βαρελιών. Η αύξηση των επιπέδων CO2 στην ατμόσφαιρα εξαιτίας της κλιματικής αλλαγής έχει αποδειχθεί πως αυξάνει το ρυθμό ανάπτυξης της δρυός. Αυτό σημαίνει αύξηση του μεγέθους και του αριθμού των «αγγείων» που μεταφέρουν νερό και άλλα θρεπτικά συστατικά στο δέντρο. Αυτό αφενός θα επηρεάσει το κόστος κατασκευής των βαρελιών, καθώς το ξύλο θα είναι πιο εύθραυστο και αφετέρου θα επηρεάσει γευστικά το κρασί κατά τη διάρκεια παραμονής του στο βαρέλι.
Νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες
Όπως είναι γνωστό κάθε κρίση παράγει και μια ευκαιρία. Στην περίπτωση της βιομηχανίας οίνου η ευκαιρία αυτή μπορεί να είναι διττή. Πιο συγκεκριμένα η αγορά σπάνιων και ιδιαίτερων φιαλών κρασιού, θα λέγαμε «εκλεκτών», αποτελεί μια σημαντική οικονομική επένδυση καθώς η αξία αυτών των προϊόντων αυξάνει χρόνο με τον χρόνο. Σύμφωνα με οικονομικές αναλύσεις η αγορά «εκλεκτών» κρασιών με μακροχρόνιο επενδυτικό σκοπό γνωρίζει αύξηση 11%, ενώ παραδοσιακά επενδυτικά προϊόντα όπως ο χρυσός μόνο 4%.
Πλεονεκτήματα κρασιού ως επενδυτικό προϊόν
- Φυσικό περιουσιακό στοιχείο
- Η ιστορία δείχνει πως η τιμή του δε μεταβάλλεται σε περιόδους κρίσης
- Στις περισσότερες χώρες η κατοχή του δεν φορολογείται
- Η τιμή του αυξάνεται σε βάθος χρόνου
- Η ρευστοποίησή του ως επενδυτικό προϊόν δεν επηρεάζεται άμεσα από τους νόμους της αγοράς
Η «απάντηση» στην κλιματική αλλαγή
Μια απάντηση στην κλιματική αλλαγή για τους αμπελοκαλλιεργητές μπορεί να αποτελέσει η φύτευση ποικιλιών που προσαρμόζονται καλύτερα σε θερμά κλίματα και σε ξηροθερμικές συνθήκες. Στην περίπτωση των οινοποιών, η διαφορετική «διαχείριση» της πρώτης ύλης, π.χ. αλλαγή στους χρόνους παραμονής του χυμού με τα στέμφυλα ίσως αποτελέσει μια κάποια λύση.
Γενικότερα όμως θα πρέπει να εφαρμοστούν νέες, λιγότερο ρυπογόνες καλλιεργητικές πρακτικές με παράλληλη διαχείριση του, εκλυόμενου από την αλκοολική ζύμωση, διοξειδίου του άνθρακα. Τέλος, για το σύνολο των επιχειρήσεων επιβάλλεται να χρησιμοποιηθούν υλικά συσκευασίας με όσο το δυνατόν μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα.
Συντάκτης: Άγγελος Θ. Ζαμανης Χημικός MSc. Διευθυντής του Domaine Agrovision
Δημοσιεύτηκε στο www.750ml.gr